یکی از رایج ترین حوادثی که در طول تاریخ، بیشترین خسارات را به انسان وارد کرده، آتش‌سوزی است. همین دلیل باعث شد گروه های زیادی به منظور بررسی علت آتش سوزی، انواع آتش و روش های اطفا آن را مورد بررسی و تحقیق قرار دهند. آتش سوزی آن دسته از حوادثی به شمار می‌آید، که در هر زمان ممکن است رخ دهد، همچنین می تواند در کم‌ترین زمان، جان و مال افراد مختلف را از بین ببرد. امروزه آمار‌های زیادی از این گونه آتش سوزی ها به گوش می رسد، همین موضوع می تواند خسارات این نوع حوادث را آشکار کند. در طول تاریخ، حوادث بزرگ متعددی بر اثر آتش سوزی در شهرهای مختلف جهان اتفاق افتادند که در پی آن عده ی زیادی جان خود را از دست داده اند و یا خسارات زیان باری متحمل شده اند.
همچنین ببینید: عیب یابی و غیرفعال کردن سیستم های اعلام حریق
انواع حریق
آتش سوزی می تواند ناشی از عوامل گوناگونی باشد، اما در اغلب مواقع، بی دقتی و عدم توجه در کار، باعث ایجاد آتش سوزی می شود. درحالی که می توان با پیش بینی های لازم از وقوع بسیاری از این اتفاقات جلوگیری کرد. برای سهولت در کنترل و پیشگیری از آتش سوزی، آن را به چندین بخش تقسیم بندی می کنند.
تقسیم بندی انواع آتش و روش های اطفا آن بر اساس نوع مواد قابل اشتعال است، که آتش را ایجاد می کنند. لازم به ذکر است که این طبقه بندی در کشور‌های مختلف به صورت متفاوت است، اما نوع ماهیت آتش هیچ تفاوتی ندارد. به طور کلی انواع آتش به شش طبقه A،B،C،D،E،F تقسیم می شوند، در ادامه با هر کدام از آن‌ها آشنا خواهید شد.
مثلث آتش چیست؟
مثلث آتش یا همان مثلث سوخت بیان‌گر سه بخش اصلی ایجاد و ادامه آتش است. این سه جز عبارت اند از؛ اکسیژن، حرارت یا گرما، سوخت یا ماده سوختنی، که هر کدام یک ضلع مثلث را می سازند. هنگامی که یکی از این سه عامل در محیطی وجود نداشته باشند، یا به نحوی حذف شوند، مثلث آتش تشکیل نشده و یا به بیانی دیگر آتش ایجاد نخواهد شد. در واقع اکسیژن به عنوان عامل اکسایشی، سوخت به عنوان ماده ای که به اکسیژن وارد می شود و حرارت به عنوان منبع انرژی، مثلث آتش را تشکیل می دهند.
همچنین ببینید: نحوه اتصال شیلنگ آتش نشانی به کوپلینگ
کلاس بندی آتش سوزی ها
آتش ها بر اساس ماهیت مواد سوختنی به ۶ دسته یا کلاس مختلف تقسیم بندی می‌شوند. هر کدام از این کلاس ها بر اساس شرایط خود وضعیت متفاوتی داشته و خاموش کردنشان نیز تا حدودی متفاوت است.
انواع آتش سوزی بر اساس استاندارد های آمریکایی و اروپایی کلاس بندی می شوند:
| استاندارد آمریکایی | توضیحات | استاندارد اروپایی | توضیحات |
| A | جامدات قابل اشتعال | A | جامدات قابل اشتعال |
| B | مایعات و گاز های قابل اشتعال | B | مایعات قابل اشتعال |
| C | آتش سوزی تجهیزات الکتریکی | C | گاز های قابل اشتعال |
| D | فلزات قابل اشتعال | D | فلزات قابل اشتعال |
| K | آتش سوزی روغن آشپزخانه | F | آتش سوزی ناشی از روغن و چربی های آشپزخانه |
آتش سوزی کلاس A
از رایج ترین انواع آتش سوزی بوده و تمام مواد خشکی که پس از سوختن خاکستر تولید می کنند، در این گروه قرار می گیرند. از رایج ترین این مواد می‌توان به چوب، لباس، کاغذ، مبلمان و لوازم منزل اشاره کرد. در واقع هر نوع ماده جامد که انتظار می رود در آتش سوزی عادی بسوزد، از دسته A محسوب می‌شود.
آتش سوزی کلاس B
این گروه شامل آتش‌سوزی انواع مایعات قابل اشتعال مانند؛ الکل، بنزین، اتانول، نفت، دیزل و روغن‌های خوراکی است. امروزه بسیاری از مواد شیمیایی یا مایعاتی که در محل کار استفاده می شوند، می توانند قابل اشتعال یا حتی قابل انفجار باشند. آتش سوزی گروه B بیشتر در محیط های صنعتی اتفاق می افتد، مخصوصا هنگامی که مقدار این مایعات زیاد باشد، خطر آتش سوزی نیز، بیشتر خواهد بود.
آتش سوزی کلاس C
به آن دسته از آتش سوزی هایی که از گازهای قابل اشتعال ایجاد می‌شوند، کلاس C گفته می شود. این موارد شامل؛ متان، LPG، گاز طبیعی و سایر گازهایی است، که می توانند جو قابل اشتعال یا انفجاری ایجاد کنند. همواره کار با گاز خطرناک بوده و خطر وقوع آتش سوزی را افزایش می دهد. به همین دلیل در محیط‌های مختلف، برای ذخیره سازی این گاز‌ها از تانکرهای ایمن و مخصوص استفاده می شود.
آتش سوزی کلاس D
شاید فلز‌ها در اغلب موارد از دسته مواد قابل احتراق محسوب نشوند، اما از دیگر انواع آتش مربوط به فلزات است. فلزات رسانای بسیار خوبی بوده و کمک فراوانی به گسترش آتش می‌کنند، همچنین تمام آن‌ها در دمای بالا ذوب می شوند. همین موضوع می تواند باعث فرو ریختن ساختمان و افزایش تلفات شود.
آتش سوزی کلاس E
الکتریسیته بیشتر از این که یک منبع سوخت باشد، یک منبع اشتعال است. در واقع الکتریسیته نمی‌سوزد، بلکه مواد اطراف آن، به دلیل جریان الکتریکی دچار حریق می شوند. اگر چه نمی توان آتش‌سوزی تجهیزات الکتریکی را کلاس آتش E به شمار آورد، اما می تواند یک خطر جدی برای ایجاد حریق باشد. همواره می‌توان با نصب، نگهداری و بازرسی اصولی از تاسیسات الکتریکی و تجهیزات، کمک شایانی به کاهش خطر این نوع آتش سوزی کرد.
آتش سوزی کلاس F
کلاس F آخرین دسته‌بندی در انواع آتش است، این نوع آتش سوزی می تواند بر اثر روغن‌ها و چربی های متداول مورد استفاده در آشپزخانه ایجاد شود. درست است که این نوع بیشتر در مکان هایی چون روغن‌‌پزی و آشپزخانه تجاری رایج است، اما می تواند در خانه نیز اتفاق بیافتد. برای جلوگیری از این حوادث در خانه، به هیچ وجه وسایل سرخ کردنی یا مواد غذایی را در زمان استفاده رها نکنید.
همچنین ببینید: سیستم اعلام و اطفا حریق اتاق سرور
کپسول مناسب برای خاموش کردن انواع آتش سوزی
| نوع کپسول اتش نشانی | مناسب برای کلاس آتش سوزی | کاربرد |
| پودر و گاز | A/B/C/D | آتش سوزی وسیع/ مایعات و گاز های اشتعال زا/ آتش سوزی با منشا تجهیزات الکتریکی |
| کربن دی اکسید | B/C | مایعات اشتعال زا/ آتش سوزی با منشا تجهیزات الکتریکی |
| آب و گاز | A | مصالح و لوازم چوبی مانند مبلمان/ فرش و موکت/ کارتن |
| بیوورسال | A/B | مایعات و جامدات اشتعال زا/ کاغذ/ پارچه/ پلاستیک/ روغن/ تینر و گازوئیل |
| فوم | B | مایعات اشتعال زا |
روش های خاموش کردن آتش سوزی های طبقه بندی شده
در زمان رخ دادن هرگونه آتش سوزی، اولین سوالی که ممکن است در ذهن بسیاری از افراد ایجاد شود، نحوه خاموش کردن آتش است. در موارد گوناگون از تجهیزاتی مانند کپسول آتش نشانی، شیلنگ آتش نشانی، انواع پمپ های آتش نشانی و… برای اطفای حریق استفاده می شود. خاموش کردن حریق و جلوگیری از انتشار آن، به این موضوع وابسته است، که بتوان یکی از اجزای مثلث آتش را از بین برد. روش های اطفا آتش به چند دسته تقسیم می شوند، که هر کدام در مواقع خاص کاربرد دارند. با استفاده از این شیوه ها می توانید آتش به وجود آمده را مهار کرده و از بروز خسارات بیشتر جلوگیری کنید.
انواع اطفای حریق
با شناخت صحیح آتش و انواع مواد سوختنی و عوامل به وجود آورنده آتش، می توان با به کارگیری روش صحیح، برای خاموش کردن موثر آن اقدام کرد.
سرد کنندگی
در روش سرد کردن، می توان با استفاده از خاموش کننده های سرمازا یا آب، سوخت را سرد کرده و به تدریج حریق را مهار کرد، تا کاملا خاموش شود. حتی می توان آب را با استفاده از یک اسپری بر روی آتش پاشید، در نتیجه آتش مهار خواهد شد. این روش کاملا ایمن بوده و پاشیدن آب به صورت اسپری کم‌ترین خسارت را به تجهیزات مختلف و اماکن وارد می کند.
خفه کنندگی
هوا ترکیبی از اکسیژن، نیتروژن و گازهای دیگر است، که یکی از عوامل اصلی ادامه آتش به شمار می‌آید. با توجه به این موضوع، دور کردن هوا یا همان اکسیژن از صحنه عملیات، خاموش شدن آتش را در پی خواهد داشت. این عمل را می‌توان به دو روش؛ ایجاد یک لایه عایق میان آتش و هوا، همچنین جایگزین کردن گازهای سنگین‌تر از هوا انجام داد.
تاثیر در واکنش زنجیره ای
تاثیر در واکنش زنجیره‌ای از دیگر روش های اطفا آتش است، که خاموش کردن حریق با قطع واکنش های زنجیره ای سوختن صورت می‌گیرد. در واقع اطفا به وسیله مواد شیمیایی بازدارنده بوده، که فقط در مدل شعله ای کاربرد دارد. سرعت و تاثیر زیاد این روش در اطفا حریق از مهم‌ترین ویژگی های آن به شمار می آیند.
سخن نهایی
در صورت انتخاب یک روش نامناسب برای اطفا حریق، حتی ممکن است باعث افزایش دامنه آتش شوید. همچنین این انتخاب اشتباه می تواند موجب ایجاد صدمات بیشتر به جان و مال شما شود. البته با شناخت انواع آتش و روش های اطفا آن و عوامل ایجاد و گسترش آتش می توانید بهترین روش را در میان روش های گفته شده انتخاب کنید.