تصور کنید در حال کار با بنزین یا الکل در گاراژ یا کارگاه خود هستید. ممکن است هر لحظه یک جرقه کوچک یا شعله به وجود بیاید و شما متوجه نشوید که یک اشتعال بزرگ در حال وقوع است. فلش پوینت دمایی است که در آن ماده قابل اشتعال شروع به تولید بخارات می‌کند و به محض تماس این بخارات با یک جرقه یا شعله، اشتعال به وجود می‌آید.
به زبان ساده‌تر، فلش پوینت همان دمایی است که می‌تواند باعث آتش‌سوزی در یک ماده شود. اما چرا باید این دما را بدانید؟ چون اگر درک درستی از آن نداشته باشید، ممکن است به‌طور ناخودآگاه در معرض خطرات جدی قرار بگیرید.
فرض کنید در حال پرکردن یک مخزن سوخت در محیطی بسته یا نزدیک یک وسیله گرم‌کننده هستید. اگر فلش پوینت بنزین را بدانید، خواهید فهمید که دمای اشتعال آن بسیار پایین است (حدود -40 درجه سلسیوس). بنابراین حتی با جرقه‌های خیلی کوچک، بنزین می‌تواند فوراً آتش بگیرد. حالا تصور کنید اگر این دما را نمی‌دانستید و در حال کار بودید. این موضوع می‌تواند به یک فاجعه ختم شود. دانستن فلش پوینت مثل داشتن یک سپر محافظ برای جلوگیری از خطرات آتش‌سوزی هنگام کار با مواد مختلف است.
تفاوت flash point و fire point چیست؟
اگر فکر می‌کنید که فلش پوینت و فایر پوینت فقط دو اسم مشابه هستند، اشتباه می‌کنید. تفاوت‌های زیادی بین این دو دما وجود دارد:
فلش پوینت
(Flash Point) دمایی است که ماده قابل اشتعال به‌حدی بخار تولید می‌کند که با جرقه یا شعله کوچک اشتعال پیدا می‌کند. این آتش ممکن است خیلی سریع خاموش شود.
فایر پوینت
(Fire Point) این دما کمی بالاتر از فلش پوینت است. زمانی که ماده به این دما برسد، آتش نه تنها ایجاد می‌شود بلکه پایداری پیدا می‌کند و ادامه می‌یابد. یعنی دیگر نمی‌توان به‌راحتی آن را خاموش کرد.
برای درک بهتر، فکر کنید در دمای فلش پوینت، یک شعله به‌وجود می‌آید و می‌رود. ولی در دمای فایر پوینت، آتش برای مدت طولانی‌تری باقی می‌ماند.
| ویژگی | فلش پوینت (Flash Point) | فایر پوینت (Fire Point) |
| تعریف | کمترین دما که در آن ماده بخارات قابل اشتعال تولید می‌کند و ممکن است آتش بگیرد. | دمایی که در آن آتش به‌طور پایدار و مداوم ادامه پیدا می‌کند. |
| آتش | شعله‌های موقت و گذرا، که به‌سرعت خاموش می‌شوند. | آتش پایدار و طولانی‌مدت که خاموش نمی‌شود. |
| دمای مورد نیاز | پایین‌تر از فایر پوینت (معمولاً دماهای پایین‌تر). | بالاتر از فلش پوینت، یعنی دماهای بالاتر. |
| خطر | خطر جرقه‌ها و شعله‌های کوچک که به‌سرعت خاموش می‌شوند. | خطر آتش‌سوزی‌های طولانی‌مدت و گسترده‌تر. |
| نمونه‌ها | بنزین، الکل، پروپان (مواد با فلش پوینت پایین). | روغن‌های سوختی، برخی سوخت‌ها با فایر پوینت بالا. |
فلش پوینت انواع مایعات قابل اشتعال
اگر هنوز فکر می‌کنید که همه مایعات یک طور عمل می‌کنند، مطالب زیر رابخوانید. انواع مایعات قابل اشتعال و فلش پوینت آنها بسیار متفاوت است:
فلش پوینت بنزین (Gasoline)
- فلش پوینت: حدود -40 درجه سلسیوس: بنزین دارای فلش پوینت بسیار پایین است، به همین دلیل در دماهای بسیار پایین نیز به‌راحتی می‌تواند اشتعال پیدا کند. این یکی از دلایلی است که باید در نگهداری و حمل بنزین دقت زیادی به خرج دهید.
فلش پوینت گازوئیل (Diesel)
- فلش پوینت: حدود 52 درجه سلسیوس: گازوئیل نسبت به بنزین دارای فلش پوینت بالاتری است. این به این معنی است که گازوئیل برای اشتعال نیاز به دمای بیشتری دارد و در نتیجه کمی ایمن‌تر از بنزین است.
فلش پوینت الکل (اتانول)
- فلش پوینت: حدود 13 درجه سلسیوس: الکل‌ها از جمله اتانول فلش پوینت پایین‌تری نسبت به بسیاری از سوخت‌های دیگر دارند و به‌راحتی در دمای محیط اشتعال می‌یابند.
فلش پوینت پروپان (Propane)
- فلش پوینت: حدود -104 درجه سلسیوس: پروپان دارای فلش پوینت بسیار پایین است که نشان‌دهنده خطرات جدی در هنگام استفاده و ذخیره‌سازی آن در دماهای سرد است.
فلش پوینت بوتان (Butane)
- فلش پوینت: حدود -60 درجه سلسیوس: بوتان مشابه پروپان دارای فلش پوینت پایین است و به همین دلیل در محیط‌های سرد بسیار خطرناک می‌شود.
فلش پوینت متیل الکل (متیل الکل)
- فلش پوینت: حدود 11 درجه سلسیوس: متیل الکل که در بسیاری از سوخت‌ها و محصولات شیمیایی استفاده می‌شود، فلش پوینت پایینی دارد و باید با احتیاط زیادی استفاده شود.
فلش پوینت روغن سوختی (Fuel Oil)
- فلش پوینت: حدود 60 تا 70 درجه سلسیوس: روغن سوختی معمولاً دارای فلش پوینت بالاتری است و به همین دلیل در شرایط عادی کمتر مستعد اشتعال است.
همچنین بخوانید: بک درفت و فلش اور چیست؟
فلش پوینت چگونه اندازه گیری می شود؟
حالا که می‌دانید فلش پوینت چیست، سوال اینجاست که چطور می‌توانیم این دما را اندازه‌گیری کنیم؟ برای این کار دو روش اصلی وجود دارد که هریک مزایا و معایب خود را دارند:
- روش فنجان باز (Open Cup Method)
در این روش، مایع در یک فنجان باز قرار داده می‌شود. سپس دما به تدریج افزایش می‌یابد. هر بار که دما بالا می‌رود، یک منبع اشتعال (مانند شعله) به مایع نزدیک می‌شود. زمانی که بخار مایع به حدی برسد که با منبع اشتعال تماس پیدا کند و اشتعال رخ دهد، دمای آن لحظه به عنوان فلش پوینت ثبت می‌شود.
- روش فنجان بسته (Closed Cup Method)
در این روش، مایع در یک فنجان بسته قرار دارد که دارای درپوش است. مانند روش فنجان باز، دما به تدریج افزایش می‌یابد. در این روش، بخارهای مایع در فضای بسته جمع می‌شوند و هنگامی که دما به حد اشتعال رسید و بخارها با منبع اشتعال تماس پیدا کردند، دمای آن لحظه به عنوان فلش پوینت ثبت می‌شود.
این دو روش به همین سادگی و طبق این فرآیندها فلش پوینت مایع را اندازه‌گیری می‌کنند.
بنابراین، دفعه بعد که با بنزین، الکل، یا هر مایع قابل اشتعال دیگری کار می‌کنید، حتماً به فلش پوینت آن دقت کنید. این کار می‌تواند جان شما و دیگران را نجات دهد. مطمئن باشید که هیچ چیزی مهم‌تر از ایمنی شما نیست.