فوم اطفا حریق یا کف آتش نشانی چیست؟

وقتی آتش سوزی رخ می‌دهد، اولین واکنش افراد برای خاموش کردن آن معمولا استفاده از آب است و این تفکر از گذشته تاکنون همراه انسان ها بوده است. حال این سوال پیش می آید که آب برای اطفای هر نوع حریقی مناسب است یا خیر؟ در جواب باید گفت خیر. چگالی آب نسبت به مواد اشتعال زا بیشتر است  و این موضوع  باعث می شود مواد اشتعال زا روی سطح آب قرار گرفته و آب به سرعت شروع به جوشیدن می کند و این امر باعث بخار شدن آب و افزایش حجم حریق می شود. همچنین پاشش آب در آتش سوزی های الکتریکی، واکنش بسیار شدیدتری ایجاد می‌کند زیرا آب رسانای جریان الکتریسیته می‌باشد و نه تنها به مهار آتش کمکی نمی کند بلکه آن را شدیدتر تر و غیرقابل کنترل تر می کند و راهکار همه این مشکلات استفاده از فوم یا کف آتش نشانی است.

کف یا فوم آتش نشانی چیست؟

کف یا فوم آتش نشانی نخستین بار در سال 1902 میلادی توسط یک مهندس و شیمی دان روسی به نام الکساندر لوراند ساخته شد و چنذین سال است که به عنوان یک ماده اطفاء کننده حریق شناخته می‌شود. فوم آتش نشانی حباب های کوچکی هستند که پر از هوا هستند و نسبت به مایعات اشتعال زا مانند:  روغن، بنزین و … چگالی کمتری دارند و از کنسانتره کف، هوا و آب ساخته شده است و با پاشش آن روی حریق، لایه‌ای از کف مانند پتو بر روی آتش شکل می‌گیرد و باعث مهار آتش می شود.

انواع فوم های آتش نشانی

کف های آتش را بر اساس عواملی مانند: ساختار شیمیایی روش ساخت غلظت درجه انبساط نوع حرقی که می توانند اطفا کنند و بسیاری از عوامل دیگر به انواع مختلفی طبقه بندی می کنند. به طور کلی فوم آتش نشانی به دو دسته شیمیایی و مکانیکی تقسیم می شود البته لازم به ذکر است که امروزه فوم های شیمیایی به شکل بسیار محدودتری تولید می شوند و تولید آنها تقریبا متوقف شده است.

فوم های آتش نشانی شیمیایی

کف های آتش نشانی شیمیایی، از طریق واکنش بین دو ماده شیمیایی بی کربنات سدیم و سولفات آمونیم تولید می‌شوند که مواد پایدارکننده و مایعی مانند آب نیز به آن اضافه می شود و ماده ای بسیار قدرتمند برای اطفا حریق است. امروزه فوم های شیمیایی دیگر تولید نمی شوند زیرا این محصول بسیار قدیمی بوده و هزینه ساخت آن بسیار بالا است.  

فوم های آتش نشانی مکانیکی

امروزه اکثر یا شاید بتوان گفت همه کف های آتش نشانی از نوع مکانیکی هستند. کف آتش نشانی مکانیکی از طریق ترکیب با آب غلظت بالا تولید می شود. فوم آتش نشانی مکانیکی از نظر غلظت به 3 گروه زیر تقسیم می شود:

فوم آتش نشانی مکانیکی از نظر غلظت به 3 گروه، تقسیم بندی می‌شوند:

• انبساط پایین
• کف آتش نشانی مکانیکی انبساط متوسط
• فوم آتش نشانی مکانیکی انبساط بالا

خود کف ‌های آتش نشانی مکانیکی به دو نوع طبیعی و ساختگی نیز تقسیم می‌ شوند.

فوم های پروتئینی منظم (PF )

فوم های پروتئینی منظم دارای منشا طبیعی هستند وغنی از پروتئین و اسید آمینه ها هستند که می توان گیاهان، شاخ حیوانات، سم و پر پرندگان را به عنوان اصلی ترین منابع تامین کننده  این نوع از اسید آمینه ها نام برد. این کف های آتش نشانی طبیعی، بسیار قدیمی هستند و جزو نخستین فوم های مکانیکی به شمار می‌روند و از زمان جنگ جهانی اول تولید و مورد استفاده قرار گرفته اند. فوم های پروتئینی سرعت اطفا حریق را به شدت کاهش می دهند و به محیط زیست هیچ آسیبی نمی رسانند. کاربرد این فوم ها در مخازن نگهداری و فرایند حمل و نقل مایعات قابل اشتعال است.

فوم های فلوروپروتئین (FPF)

فوم های فلوروپروتئین از مشتقات فوم پروتئینی و مواد فلوئوردار ساخته شده است. این نوع فوم نسبت به فوم پروتئینی منظم، آسان‌تر حرکت می کند و ازمزایای بیشتری مانند: مقاومت بیشتر در برابر ترکیب شدن با هیدروکربن ها و میزان سازگاری بیشتر نسبت به مواد شیمیایی خشک اطفا کننده نسبت به فوم های پروتئین برخوردار است. کاربرد فوم های فلوروپروتئین پیشگیری یا اطفا حریق در پالایشگاه ها، پتروشیمی ها، مخازن نفتی و صنایع شیمیایی است و همچنین برای تزریق فوم در زیر سطح مایعات نفتی نیز کاربرد دارد. فلوئور به کار رفته در این دسته از فوم‌های آتش نشانی، باعث حرکت سریع فوم به بیرون از کپسول می‌شود و اطفا حریق زودتر و بهتراصورت می گیرد.

فوم فلوروپروتئین تشکیل دهنده لایه ی نازک (FFFP)

مواد سازنده این نوع فوم که تری اف پی تلفظ می شود، فوم های پروتئین و مقدار مشخصی مواد فعال سطحی فلوئوردار شیمیایی است. فوم تری اف پی در مقایسه با فوم های FPF و AFFF  فرمولاسیون پیچیده تر و پیشرفته تری دارد و به همین دلیل نسبت به فوم های دیگر اثر بخشی بیشتری برای اطفا حریق مایعات قابل اشتعال دارد.

فوم فلوروپروتئین با تشکیل لایه ی نازک مقاوم الکلی  (AR- FFFP)

):  این نوع فوم که آ آر- تری اف پی تلفظ می‌شود، از ترکیب فوم پروتئین، مواد فعال در سطح فلوئوردار شیمیایی به همراه نوعی از پلیمرهای پلی ساکارید ساخته می‌شود.

نحوه عملکرد کف آتش نشانی بر روی آتش

1) مقداری از حرارت حريق را کاهش می دهد و میگيرد 2) از بلند شدن بخارات قابل اشتعال جلوگيری می کند 3) مانع از بازگشت شعله می شود 4) مانع از رسيدن اکسيژن به حريق و شدت آن می شود.

خواص و ویژگی های فوم آتش نشانی

• کف آتش نشانی مناسب همواره باید در ناحیه حریق پوشش دهی مناسبی ایجاد کند و مانند عایق و مانعی روی کانون حرارت شکل بگیرد و مانع ورود اکسیژن به شعله آتش شود زیرا این کار سبب خفگی آتش و مهار آن خواهد شد.
• فوم های آتش نشانی باید از مقاومت گرمایی بالایی برخوردار باشند
• کف آتش نشانی باید از تحمل بالا و خوبی در زمان خاموش کردن آتش برخوردار باشد.
• کف آتش نشانی باید توانایی  قابلیت خوبی در فرو نشاندن و کاهش گازهای منتشر شده آتش داشته باشند.

از دیرباز تا کنون جان و مال همه انسان ها همواره در معرض خطر آتش سوزی بوده است به همین دلیل مقابله با آتش سوزی و راه کارهای اطفاء حریق همواره معضل انسان ها بوده است. در آتش سوزی های ناشی از چوب، کاغذ و … شاید بتوان از آب استفاده کرد، اما در آتش گرفتی ناشی از وسایل برقی و مایعات اشتعال زا، آب فقط حریق را گسترده تر می‌سازد. استفاده از فوم آتش نشانی یا کف آتش نشانی یکی از راه های خوب و مناسب جهت اطفاء هر نوع آتش سوزی است. ممنون از اینکه تا پایان این مقاله همراه سیف مد بودید.