کفش‌های ایمنی با کیفیت، نقش بسیار مهمی در حفظ ایمنی و سلامت کارکنان در محیط‌های صنعتی دارند. کفش ایمنی تاییدیه وزارت کار، ایمنی مناسبی را در برابر خطرات مختلفی که در محیط‌های صنعتی و ساختمانی وجود دارند، فراهم می‌سازد. از جمله خطراتی که کفش‌های ایمنی صنعتی از آن جلوگیری می‌کنند می‌توان به ضربه، فشار، نفوذ اشیا از زیر کفش، مواد شیمیایی، حرارت، الکتریسیته و لغزش اشاره کرد.
یک کفش ایمنی کار استاندارد چه ویژگی هایی دارد؟
در بسیاری از کشورها، تولید و فروش کفش‌های ایمنی نیازمند دریافت تاییدیه وزارت کار برای کفش کار و استانداردهای خاصی مانند ضد لغزش بودن، مقاومت در برابر فشار و ضربه است که توسط وزارت کار یا سازمان‌های مرتبط تعیین می‌شوند. این استانداردها به منظور حفظ ایمنی و سلامت کارگران در محیط‌های کار مختلف تدوین شده‌اند.
استانداردهای ایمنی کفش تاییدیه وزارت کار
هر کدام از این استانداردها برای استفاده در محیط‌های خاص و با توجه به نیازهای مختلف صنایع و محیط‌های کاری تدوین شده‌اند. اطمینان حاصل کنید که کفش کاری که قصد استفاده از آن را دارید، با استانداردهای ایمنی مرتبط با کشور یا صنعت خود مطابقت دارد.
همچنین ببینید: کفش ایمنی کاترپیلار
ASTM F2413-11
- این استاندارد توسط ASTM International (American Society for Testing and Materials) تدوین شده است.
- مشخصات اصلی این استاندارد شامل حفاظت انگشتان پا، حفاظت در برابر ضربه و فشار، استاتیک، شوک الکتریکی، حفاظت در برابر نفوذ اشیا به زیره کفش، و موارد دیگر می‌شود. این استاندارد معمولاً در ایالات متحده برای ایمنی کفش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
EN ISO 20345:
- استاندارد EN ISO 20345 توسط سازمان استاندارد اروپا (European Committee for Standardization) تعریف شده است.
- این استاندارد نیز مشخصات مشابهی مانند ASTM F2413-11 را شامل می‌شود؛ اما با توجه به استفاده در بازارهای اروپایی ممکن است تفاوت‌هایی نیز داشته‌باشند.
- از نمادهایی مانند S1، S2، S3 برای نشان دادن خصوصیات مختلف کفش‌های ایمنی در مقابل عواملی مانند آب، ضربه، و حرارت استفاده می‌شود.
AS/NZS 2210.3:2009 (استرالیا و نیوزیلند)
- پوشش این استاندارد شامل مواردی نظیر حفاظت انگشتان پا، مقاومت در برابر نفوذ اشیا به زیره کفش، استاتیک، ضد لغزش، و ضد ضربه است.
CAN/CSA Z195-14 (کانادا)
- این استاندارد شامل حفاظت انگشتان پا، ضد ضربه فولادی، مقاومت در برابر نفوذ اشیا به زیره کفش، حفاظت در برابر آب و حفاظت در برابر شوک الکتریکی می‌شود.
BSI BS EN ISO 20347:2012 (بریتانیا)
- برخی از خصوصیات این استاندارد شامل ایمنی کفش‌های کار بدون سری حفاظتی، مقاومت در برابر نفوذ اشیا به زیره کفش و ضد ضربه فولادی است.
JIS T8101:2007 (ژاپن)
- این استاندارد خصوصیاتی مانند حفاظت انگشتان پا، ضد ضربه فولادی، و مقاومت در برابر سوراخ شدن کف کفش و ورود اجسام تیز و برنده را پوشش می‌هد.
راحتی و بهداشت
- پشتیبانی از کف پا: کفش کار برای راحتی بیشتر افراد، باید از حفاظ‌های کف پا استفاده کند. این شامل فناوری‌های ژلی، فومی یا فنرهای مناسب برای جذب فشار و سهولت در حرکت می‌شود.
- تهویه: یکی از جوانب مهم بهداشت پا، تهویه صحیح است. کفش باید دارای سوراخ‌ها یا سیستم‌های تهویه باشد تا اجازه تبادل هوا و جلوگیری از تعریق زیاد را بدهد.
- کفی کفش: استفاده از آسترهایی نرم و مقاوم که از ایجاد تعریق و لیز خوردن پا داخل کفش جلوگیری می‌کند.
دوام و طول عمر بالا
- مواد مقاوم: کفش کار باید از مواد مقاوم به خصوص در قسمت‌های پر استفاده مانندجلو و پشت پا، بهره ببرد. چرم مصنوعی با کیفیت یا مواد مقاوم به سایش می‌تواند به دوام کفش کمک کند.
- دوخت محکم: دوخت‌های محکم و با دوام می‌توانند به استحکام کفش کمک کنند. دوخت‌های مخفی یا محکم و نخ‌های با کیفیت می‌توانند از پارگی و خراش‌ها جلوگیری نمایند.
- ساختار مقاوم: ساختار کلی کفش نیز باید مقاوم و با دوام باشد؛ به عنوان مثال یراق‌های استفاده شده و پایه کفش باید محکم و مقاوم باشند.
پیشگری از آسیب دیدگی
- سری حفاظتی انگشتان پا: استفاده از سری‌ها یا قسمت‌های مقاوم برای حفاظت از انگشتان پا در برابر ضربات و فشارهای خارجی. این ممکن است شامل سری‌های فولادی یا فیبر کامپوزیت باشد.
- وزن سبک: انتخاب مواد سبک برای بخش‌های عمده کفش، به ویژه سوله (پایه کفش)، می‌تواند از وزن کفش بکاهد.
- کفی قوی و سبک: استفاده از مواد مقاوم با وزن کم در کفی کفش، تاثیر بسزایی در کاهش وزن کل کفش دارد.
- ساختار طراحی: دارای طراحی مناسب که وزن را به طور یکنواخت بر کل کفش توزیع کند و فشار ناشی از وزن را به بدن بهینه سازد.
- زیره مناسب: انواع زیره راحت و منعطف و همچنین تعبیه کردن ژل و فوم در داخل کفش کار برای جذب فشار و کاهش خستگی اندام‌ها به کار می‌روند.
- طراحی ارگونومیک: طراحی مناسب موجب کاهش فشار به پا می‌شود.
- موارد حفاظتی دیگر: استفاده از مواردی نظیر سطح داخلی مقاوم به نشت آب (waterproof) یا ضد خوردگی برای پیشگیری از آسیب‌های ناشی از عوامل خارجی.
محافظت در برابر سوختگی، حرارت و برق گرفتگی
- مواد مقاوم به حرارت: استفاده از موادی نظیر چرم مقاوم به حرارت و آتش.
- عایق حرارتی: استفاده از لایه‌ها و مواد عایق حرارتی برای جلوگیری از انتقال حرارت از محیط به داخل کفش.
- زیره‌های آنتی استاتیک یا ضد الکتریسیته ساکن: استفاده از زیره‌هایی که از برق گرفتگی جلوگیری می‌کنند. این زیره‌ها معمولاً از موادی مانند لاستیک آنتی استاتیک یا مواد ضد الکتریسیته ساکن ساخته می‌شوند.
- ساختار کفش عایق الکتریکی: برخی از کفش‌های کار به‌عنوان یک عایق الکتریکی عمل می‌کنند و از کاربر در معرض خطرات برق گرفتگی محافظت می‌نمایند.
گرم نگه داشتن پا در مناطق سرد
- عایق حرارتی: استفاده از لایه‌ها و مواد عایق حرارتی برای حفظ گرمای پا در شرایط سرد.
- بافت تنفسی: استفاده از مواد بافت تنفسی که باعث ورود هوا به داخل کفش شوند و گرما را نگه دارند.
پیشگیری از لغزش
- زیره‌های کفش ضد لغزش معمولاً از لاستیک یا مواد خاصی ساخته می‌شوند که سطح انطباق بیشتری داشته و از لغزش جلوگیری کنند.
- دارا بودن نوارهای لغزشی خاص در زیره کفش که ساختاری مشابه تسمه‌های لغزشی را ایجاد می‌کنند و از لغزش جلوگیری به‌عمل می‌آورند.
- برخی از کفش‌های ضد لغزش، مقاوم به رطوبت هستند و برای محیط‌های خاصی مانند آشپزخانه، کارخانه‌های شیمیایی یا مراکز بهداشتی و درمانی طراحی شده‌اند.
- تست‌ها و استانداردهای مشخص در مورد ضد لغزش بودن کفش‌های ایمنی، مانند استاندارد EN ISO 20345 یا ASTM F2413، بررسی می‌کنند که آیا کفش از ویژگی‌های لغزش مطلوب برخوردار است یا خیر.
علائم اختصاری موجود در کفش ایمنی تاییدیه وزارت کار
انواع کفش‌های ایمنی مانند کفش ایمنی مهندسی، کفش ایمنی زنانه و… علاوه بر ظاهر و ویژگی‌های بیرونی، ممکن است دارای علائم اختصاری و نشان‌های مختلفی باشند که به مشتریان و کاربران نشان می‌دهند که این کفش‌ها با استانداردهای ایمنی مشخصی تطابق دارند. در اینجا چند نشان‌ها و علائم اختصاری معمول در کفش‌های ایمنی ذکر شده‌اند:
EN: نشان دهنده استانداردهای اروپایی است. EN به معنای “اروپا” (Europe) است.
ISO: نشان‌دهنده استانداردهای بین‌المللی است. ISO به معنای “سازمان بین‌المللی استانداردها” (International Organization for Standardization) است.
S1، S2، S3: این نشان‌ها در استاندارد EN ISO 20345 به ترتیب نشان‌دهنده سطوح مختلف ایمنی هستند. این نمادها به تدریج از S1 تا S3، از حداقل به حداکثر میزان ایمنی ارتقا می‌یابند. در زیر توضیحی در مورد هر یک از این علامت‌ها آورده شده‌است:
- S1: نشان از حفاظت انگشتان پا (Toe Protection) در برابر ضربه با انرژی 200 ژول و فشار 15 کیلونیوتن و زیره کفش ضد لغزش است. همچنین کفش باید آبگریز باشد؛ اما تا حد کمی که آب نفوذ کند مجاز است.
- S2 : تمامی ویژگی‌های S1 را دارد. در این مدل کفش باید مقاوم به نفوذ آب باشد و همچنین نفوذ آب به داخل کفش تا مدت 60 دقیقه ممنوع است.
- S3 : تمامی ویژگی‌های S2 را دارد. زیره کفش باید ضد نفوذ عوامل خارجی تیز و برنده (ضد سوراخ شدن) باشد.
SB، S1P، و SBP: در استاندارد EN ISO 20345:2011 این علامت‌ها نشان دهنده مشخصات ایمنی مختلف کفش‌ها هستند.
- SB: با مقاومت در برابر ضربه با انرژی 200 ژول که معادل یک جسم سنگین با وزن 20 کیلوگرم از ارتفاع یک متر است، از انگشتان پا محافظت می‌کند. همچنین زیره کفش برای سطوح لیز و لغزنده طراحی شده‌است.
- S1P: علاوه بر دارا بودن تمام ویژگی‌های SB، حفاظت در برابر پنجه پا را نیز فراهم می‌کند.
- SBP: در ظراحی این نوع، تمام ویژگی‌های دو مدل قبلی لحاظ شده‌اند.
همچنین ببینید: نحوه نگهداری و تمیز کردن انواع کفش ایمنی
علائم اختصاری مرتبط با عایق بودن کفش
CI: نشان‌دهنده مقاومت کفش در برابر سرما است.
HRO: نشان‌دهنده مقاومت کفش در برابر حرارت بالا (High Heat Resistance) است.
WR (Water Resistant): نشان‌دهنده مقاومت کفش در برابر آب است.
HI (Heat Insulation): نشان‌دهنده عایق حرارتی کفش می‌باشد.
ESD (Electrostatic Discharge): نشان‌دهنده کفش‌های ضد الکتریسیته ساکن است.
M (Metatarsal): نشان‌دهنده محافظت از قسمت میانی پا (Metatarsal) است.
اجزای تشکیل دهنده کفش ایمنی تاییدیه وزارت کار
بسیاری از کفش‌های کار ایمنی از چرم طبیعی یا مصنوعی برای بخش بالایی یا رویه استفاده می‌کنند. چرم به عنوان یک ماده محافظتی مقاوم در برابر خطرات مختلف نظیر خطرات مکانیکی، حرارت و موارد دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
زیره: زیره کفش‌های ایمنی معمولاً از موادی مانند لاستیک، PU (پلی یورتان)، EVA (اتیلن وینیل استات) یا ترکیبات کامپوزیت ساخته‌می‌شوند. این مواد برای جلوگیری از لغزش، مقاومت در برابر ضربه و عایق برقی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
محاقظ: محافظ انگشتان پا از موادی مانند فولاد، آلومینیوم یا مواد کامپوزیت ساخته‌می‌شود. این محافظ‌ها برای جلوگیری از آسیب به انگشتان پا در مواجهه با ضربات و فشارهای مکانیکی تعبیه شده‌اند.
پد راحتی (Insole): پد راحتی برای استفاده طولانی از فوم‌های مختلف، ژل یا مواد مشابه تهیه می‌شود.
پد عایق: برخی از کفش‌های کار ایمنی دارای پد ضد الکتریسته هستند که از موادی مانند لاستیک ساخته‌می‌شوند. این پدها کاربر را از خطرات الکتریکی حفظ می‌کنند.
داخل کفش (Lining): در قسمت داخلی کفش ممکن است از موادی مانند نخ پشمی یا مواد مصنوعی برای افزایش راحتی و جلوگیری از ایجاد تعریق، استفاده شود.
عوارض کفش ایمنی نامناسب
استفاده از کفش ایمنی بدون تاییدیه وزارت کار می‌تواند به عوارض جدی برای سلامت پاها منجر شود. این عوارض شامل زخم‌ها، جراحات و مشکلات بهداشتی می‌شوند که می‌توانند با تاثیرات طولانی‌مدت همراه باشند. در ادامه به تفصیل برخی از این عوارض ناشی از استفاده از کفش ایمنی نامناسب را بررسی خواهیم کرد:
زخم‌ها و خراش‌ها: اگر کفش ایمنی متناسب با سایز پا نباشد، ممکن است باعث به وجود آوردن زخم‌ها و خراش‌های پوستی شود که علاوه بر درد، باعث ایجاد عفونت و میخچه نیز خواهد شد.
عدم مقاومت در برابر خطرات: اگر کفش ایمنی دارای محافظت کافی نباشد، ممکن است در برابر خطرات محیطی نظیر ضربه، سقوط اشیاء، یا تماس با مواد شیمیایی مقاومت کافی نداشته‌باشد. این امر می‌تواند به آسیب‌های جدی در این ناحیه منجر شود.
خطرات الکتریکی: در محیط‌هایی که خطرات الکتریکی وجود دارند، استفاده از کفش‌های ضد الکتریسیته می‌تواند با خطراتی همراه باشد.
مشکلات بهداشتی: استفاده از کفش‌های نامناسب ممکن است باعث افزایش تعریق، بوی نامطبوع یا حتی ایجاد عفونت‌های پوستی شود.
فشار و وزن زیاد: کفش‌های نامناسب ممکن است باعث افزایش فشار و وزن روی نقاط خاص پا شود که می‌تواند به مشکلات ستون فقرات، زانوها یا سایر اندام‌ها منجر گردد.
عدم محافظت در برابر مواد خطرناک: در برخی صنایع احتمال تماس با مواد خطرناک مانند اسیدها یا مواد شیمیایی وجود دارد. کفش‌های بی‌کیفیت ممکن است در برابر نفوذ این مواد مقاومت کافی نداشته و مواد آسیب‌زا به‌راحتی از آن‌ها عبور کنند.
خطر لغزش: کفش‌های نامناسب به‌دلیل عدم استحکام در سطوح لغزنده یا نامناسب بودن طراحی، سبب انحراف از مسیر حرکت و سقوط و آسیب‌های جدی می‌شوند.