کلاه ایمنی صنعتی ابزاری حیاتی در محیط های کاری صنعتی محسوب می‌شود. در استانداردهای کلاه ایمنی مواردی مانند قابلیت تنظیم، سبکی و راحتی استفاده، مقاوم به ضربه، شوک الکتریکی، حرارت، عایق‌بندی و در عین حال قابلیت جذب ضربه رعایت می‌شوند. آگاهی کارکنان از استفاده صحیح از کلاه ایمنی صنعتی و آموزش‌های لازم درباره نحوه استفاده، تنظیم و نگهداری آنها نیز بسیار اهمیت دارد.
همچنین بخوانید: رنگ کلاه ایمنی برق کاران چه رنگی است؟
اجزای کلاه ایمنی
- پوسته خارجی (Shell)
پوسته خارجی کلاه ایمنی صنعتی را عموماً از موادی مانند پلاستیک ABS (آکریلونیتریل بوتادین استایرن)، پلی کربنات یا فایبرگلاس می‌سازند. این مواد معمولاً دارای خواص مقاومت بالا در برابر ضربه، خط و خش، حرارت و مواد شیمیایی هستند. پوسته خارجی کلاه ایمنی صنعتی باید دارای ساختار مقاوم و استحکام کافی باشد تا از سر در برابر ضربه‌های قوی محافظت کند.
- عامل تعلیق ساز (Suspension Agent)
عامل تعلیق ساز کلاه ایمنی صنعتی از چهار یا شش پایه تشکیل شده است که به پوسته خارجی کلاه متصل می‌شوند. این پایه‌ها را از جنس مواد مقاوم و باکیفیتی مانند فلزات ضد زنگ یا پلاستیک فشرده می‌سازند. نوع طراحی و موادی که از آنها برای ساخت پایه‌ها استفاده می‌کنند، برای تحمل فشار و ضربه‌های ناگهانی و همچنین استحکام ساختاری مناسب بسیار حائز اهمیت است.
علاوه بر پایه‌ها، در عامل تعلیق ساز کلاه ایمنی یک قطعه با شکل ستاره‌ای نیز استفاده می‌شود. این قطعه شکل ستاره‌ای به عنوان مستهلک‌کننده ضربه‌ها عمل می‌کند، به این معنا که وقتی کلاه با یک ضربه مواجه می‌شود، قطعه ستاره‌ای انرژی ضربه را جذب و توزیع می‌کند تا به سر و گردن کاربر انتقال نیابد.
همچنین، یک کمربند نیز در عامل تعلیق ساز استفاده می‌شود تا کلاه در موقعیت ثابت روی سر کاربر قرار بگیرد. این کمربند را اغلب از مواد ارتوپدیک با قابلیت تنظیم و مقاومت مناسب می‌سازند تا به کاربر امکان محکم کردن کلاه روی سر و حفظ آن را بدهد. تنظیم کننده‌ها معمولاً در قسمت پشتی کلاه و در نزدیکی سر قرار دارند.
استانداردهای کلاه ایمنی
یکی از اهداف طراحی کلاه ایمنی صنعتی، کاهش فشار ناشی از ضربات بر سر و گردن است. برای محقق شدن این هدف، مشخصات ظاهری کلاه ایمنی، وزن آن و مواد مورد استفاده در ساخت آنها همگی باید از استانداردهای لازم پیروی کنند.
وزن کلاه ایمنی
وزن کلاه ایمنی یکی از عوامل مهم در انتخاب آن است. استانداردها معمولاً حداکثر محدودیت وزنی را تعیین می‌کنند تا از راحتی و سلامت کاربران در طول زمان استفاده، اطمینان حاصل شود. وزن استاندارد کلاه ایمنی می‌تواند بین 300 الی 600 گرم باشد؛ اما براساس تجربیات و برخی منابع، بهتر است حداکثر وزن کلاه ایمنی نباید بیشتر از 411 گرم نباشد. انتخاب کلاه ایمنی با وزن استاندارد می‌تواند از خستگی و ناراحتی بیشتر در زمان استفاده طولانی جلوگیری کند.
سایز کلاه ایمنی
اندازه استاندارد کلاه ایمنی بر اساس اندازه دور سر افراد تعیین می شود. اندازه دور سر معمولاً با استفاده از یک متر اندازه گیری می شود. برای اندازه گیری دور سر، متر را از بالای پیشانی به دور سر و زیر چانه قرار دهید.
اندازه های کلاه ایمنی معمولاً با حروف انگلیسی یا اعداد مشخص می شوند. در ایران، اندازه های کلاه ایمنی با حروف انگلیسی مشخص می شوند. سایزهای کلاه ایمنی عبارتند از:
- XS: اندازه دور سر 50-52 سانتی متر
- S: اندازه دور سر 53-55 سانتی متر
- M: اندازه دور سر 56-58 سانتی متر
- L: اندازه دور سر 59-61 سانتی متر
- XL: اندازه دور سر 62-64 سانتی متر
برای انتخاب سایز مناسب کلاه ایمنی، باید اندازه دور سر خود را با اندازه های استاندارد کلاه ایمنی مقایسه کنید. اگر اندازه دور سر شما بین دو سایز باشد، باید سایز بزرگتر را انتخاب کنید.
در اینجا چند نکته برای انتخاب سایز مناسب کلاه ایمنی آورده شده است:
- کلاه ایمنی باید به طور محکم روی سر شما قرار گیرد، اما نباید خیلی سفت باشد.
- کلاه ایمنی باید تمام قسمت های سر شما را بپوشاند.
- اگر می توانید یک انگشت خود را بین کلاه ایمنی و سر خود قرار دهید، سایز کلاه ایمنی مناسب است.
اگر کلاه ایمنی خیلی کوچک باشد، می تواند باعث ناراحتی و فشار به سر شما شود. کلاه ایمنی خیلی بزرگ می تواند از سر شما جدا شود و از محافظت از شما در برابر آسیب جلوگیری کند. همچنین طراحی برخی کلاه های ایمنی به صورتی است که افراد می توانند همزمان با این کلاه از سایر تجهیزات حفاظت فردی مانند ایرپلاگ، ایرماف و گاگل ایمنی استفاده کنند.
تاریخ انقضای کلاه ایمنی
تاریخ انقضای کلاه ایمنی و حداکثر زمان استفاده از آن معمولاً بین ۳ تا ۵ سال است. این تاریخ انقضا توسط سازنده کلاه ایمنی تعیین می شود و بر اساس عوامل مختلفی از جمله مواد مورد استفاده در ساخت کلاه، محیطی که کلاه ایمنی در آن استفاده می شود، دفعات ومدت زمان استفاده تعیین می شود.
در شرایط عادی، کلاه ایمنی باید هر ۵ سال یکبار تعویض شود. در شرایط سخت، مانند محیط های صنعتی با خطر سقوط اجسام سنگین، تاریخ انقضای کلاه ایمنی ممکن است به ۲ سال کاهش یابد.
علاوه بر تاریخ انقضای کلاه ایمنی، باید به علائم آسیب دیدگی کلاه ایمنی نیز توجه کنید. اگر کلاه ایمنی شما دچار آسیب دیدگی شده است، باید آن را تعویض کنید. علائم آسیب دیدگی کلاه ایمنی عبارتند از:
- ترک خوردگی یا شکستگی در کلاه ایمنی
- تغییر شکل کلاه ایمنی
- از بین رفتن رنگ یا مواد کلاه ایمنی
توجه داشته باشید که استفاده از کلاه ایمنی آسیب دیده می تواند خطر آسیب به سر را افزایش دهد.
فاصله عامل تعلیق ساز تا پوسته خارجی
یکی دیگر از ویژگی‌های مهم کلاه ایمنی، فاصله بین عامل تعلیق ساز و بالاترین قسمت پوسته خارجی آن است. حداقل فاصله بین پوسته خارجی (Outer Shell) و تعلیق ساز (Suspension System) در کلاه‌های ایمنی براساس استانداردهای مختلف و نوع کلاه، ممکن است متفاوت باشد. این فاصله برای ایجاد فضای مناسب بین سر کاربر و پوسته خارجی و همچنین برای جذب و تسهیل توزیع نیروی ضربه در صورت برخورد، بسیار مهم است. به طور کلی، استاندارد ANSI/ISEA Z89.1-2014 برای کلاه‌های ایمنی صنعتی در ایالات متحده مشخصاتی را تعیین می‌کند. براساس این استاندارد، فاصله حداقل بین پوسته خارجی و تعلیق ساز باید حداقل 1 اینچ یا حدود 2.5 سانتی‌متر باشد.
همچنین بخوانید: بهترین مارک کلاه ایمنی مهندسی
مواد ساخت کلاه ایمنی
کلاه ایمنی باید از موادی ساخته شود که غیر قابل احتراق و عایق الکتریکی باشند. این خصوصیت‌ها به منظور حفاظت در برابر خطرات حرارتی و الکتریکی در محیط‌های صنعتی بسیار حائز اهمیت هستند. برخی از موادی که در ساخت کلاه ایمنی مورد استفاده قرار می‌گیرند شامل پلاستیک ABS (آکریلونیتریل بوتادیئن استایرن)، پلی کربنات و فایبرگلاس هستند. این مواد در برابر حرارت و آتش مقاوم بوده و می‌توانند از انتقال حرارت و سوختگی به سر کاربر جلوگیری کنند.
مقاوم در برابر ضربه و رطوبت
کلاه ایمنی باید از قدرت مقاومت مناسب در برابر ضربه برخوردار باشد. مواد ساختاری کلاه ایمنی باید قوی و مقاوم باشند تا از آسیب‌های جدی به سر کاربر جلوگیری کنند. همچنین کلاه ایمنی باید از نظر رطوبت غیر قابل نفوذ باشد. این به این معناست که کلاه ایمنی نباید اجازه دهد که رطوبت (مانند باران یا آب زیاد) وارد کلاه شود و به سر کاربر برسد. این ویژگی می‌تواند از خطر ایجاد آسیب به سر کاربر به‌دلیل تماس با مواد مرطوب یا الکتریسیته برق جلوگیری کند.
امکانات جانبی
بعضی از کلاه‌های ایمنی صنعتی دارای سیستم تهویه هستند که برای تهویه مناسب داخل کلاه و کاهش گرما و عرق کاربر استفاده می‌شوند. این سیستم تهویه معمولاً شامل بازوها یا سوراخ‌های تهویه در پوسته خارجی است که اجازه عبور و تبادل هوا را فراهم می‌کند. امکانات جانبی دیگری نیز مانند چشمک‌ها، ماسک‌ها، لامپ‌ها یا پوشش‌های محافظ برای گوش ممکن است در کلاه تعبیه شده باشند. این لوازم جانبی با هدف افزایش ایمنی و حفاظت بیشتر در برابر خطرات محیطی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
هر کلاه ایمنی دارای یک برچسب داخلی اطلاعات درباره نام تولیدکننده و نوع کلاس آن است. این اطلاعات برای شناسایی و تشخیص صحت کلاه ایمنی، اطلاعات مربوط به استانداردها و مشخصات فنی آن استفاده می‌شوند. همچنین ممکن است برچسب داخلی شامل اطلاعات اضافی مانند نشانه‌ها، تاریخ تولید و انقضا و سایر اطلاعات مربوط به استانداردها و تاییدیه‌ها نیز باشد.
موارد گفته شده درباره کلاه های ایمنی ممکن است در انواع کلاه ها مانند، کلاه ایمنی عایق برق، کلاه ایمنی مهندسی، کلاه ایمنی کار در ارتفاع و… متفاوت باشد.
اعداد روی کلاه ایمنی چیست؟
به‌طور معمول روی کلاه ایمنی اعدادی مشاهده می‌شوند که می‌توانند به شکل زیر باشند:
- استاندارد: ممکن است روی کلاه ایمنی علامتی نشان داده شود که به استاندارد مربوطه اشاره دارد. به عنوان مثال استاندارد ANSI/ISEA Z89.1 (برای کلاه‌های ایمنی در آمریکا) یا EN 397 (برای کلاه‌های ایمنی در اروپا) ممکن است با استفاده از کدهای مشخصی روی کلاه درج شوند.
- سطح حفاظت: برخی از کلاه‌های ایمنی ممکن است با استفاده از علامت‌های خاص، سطح حفاظتی که ارائه می‌دهند را نشان دهند. این می‌تواند به معنای مقاومت در برابر ضربه‌ها، حفاظت در برابر آتش، مقاومت در برابر جریان الکتریکی و موارد مشابه باشد. علامت‌هایی مانند “E” برای مقاومت الکتریکی و “B” برای حفاظت در برابر آتش ممکن است روی کلاه ایمنی دیده شوند.
- شماره مدل: شماره مدل یا شناسه فنی کلاه ایمنی ممکن است روی کلاه نمایش داده شود. این شماره مدل به عنوان شناسه خاصی برای محصول استفاده می‌شود و معمولاً در برچسب یا قسمتی از کلاه به ثبت می‌رسد. این شماره مدل می‌تواند شامل اطلاعاتی درباره تولیدکننده، ویژگی‌ها و مشخصات فنی کلاه باشد.
رنگ کلاه های ایمنی به چه معناست؟
- سفید: این رنگ معمولاً برای مدیران، سرپرستان و مهندسان استفاده می شود. رنگ سفید کلاه ایمنی به این افراد کمک می کند تا به راحتی در محیط کاری دیده شوند و به عنوان یک نقطه مرجع برای دیگران عمل کنند.
- زرد: کارگران، تکنسین ها و افراد شاغل در محیط های ساخت و ساز اغلب از این رنگ استفاده می کنند. این رنگ به آنها کمک می کند تا در محیط های شلوغ به راحتی دیده شوند.
- قرمز: از رنگ قرمز برای آتش نشانان و سایر افراد شاغل در خدمات اضطراری استفاده می شود. این رنگ به شناسایی آنها در شرایط اضطراری کمک می کند.
- سبز: از این رنگ برای کلاه ایمنی مسئولین ایمنی و بازرسان ایمنی استفاده می شود.
- آبی: این رنگ معمولاً برای برق کاران و سایر افرادی که در معرض خطر برق گرفتگی هستند استفاده می شود.
در برخی موارد، ممکن است از رنگ های دیگری نیز برای کلاه ایمنی استفاده شود. به عنوان مثال، در برخی صنایع، از رنگ های خاصی برای شناسایی افراد با تخصص های خاص استفاده می شود.
جنس کلاه ایمنی چیست؟
جنس کلاه ایمنی می‌تواند بسته به نوع کلاه و نیازهای محیط کار متفاوت باشد. در زیر برخی از جنس‌های معمول برای ساخت کلاه‌های ایمنی را شرح می‌دهیم:
- پلاستیک ABS
ABS (پلی استایرن بوتادیین آکریلونیتریل) یکی از جنس‌های معمول برای ساخت کلاه‌های ایمنی است. این پلاستیک مقاوم در برابر ضربه، سبک و با دوام است. به علت خواص مکانیکی و قیمت مناسب، بسیاری از کلاه‌های ایمنی در صنعت را از ABS می‌سازند.
- پلاستیک پلی کربنات
پلی کربنات یک جنس پلاستیکی با مقاومت بالا در برابر ضربه است. این جنس برای تولید کلاه‌های ایمنی استفاده می‌شود که نیاز به مقاومت بیشتری در برابر ضربه دارد. پلی کربنات علاوه‌بر مقاومت در برابر ضربه، در برابر حرارت، مواد شیمیایی و آب نیز مقاوم است.
- فیبرگلاس
فیبرگلاس یک جنس محبوب برای کلاه‌های ایمنی است که نیاز به مقاومت بالا در برابر ضربه و حفاظت در برابر حرارت دارد. این جنس را از ترکیب الیاف شیشه‌ای با رزین می‌سازند. فیبرگلاس سبک است و مقاومت بالایی دارد و می‌تواند در برابر ضربه‌های شدید مانند انفجارها و سقوط اجسام سنگین محافظت کند.
- پلی تِرَین
پلی ترَین یک جنس پلاستیکی است که برای کلاه‌های ایمنی کاربردهای گسترده‌ای دارد. این جنس مقاوم در برابر ضربه و حرارت و قابلیت انعطاف‌پذیری مناسبی دارد. همچنین پلی ترَین مقاومت بالایی در برابر شوک الکتریکی از خود نشان می‌دهد که برای کارهایی که در آنها خطر تماس با جریان الکتریکی وجود دارد، مناسب است.
- فولاد
فولاد ممکن است در قسمت‌هایی از کلاه‌های ایمنی که نیاز به مقاومت بیشتری در برابر ضربه باشد، مورد استفاده قرار گیرد. این قسمت‌ها معمولاً در قسمت بالای کلاه‌ها قرار می‌گیرند و می‌توانند از سقوط اجسام سنگین، ضربه‌های قوی و صدمات مکانیکی محافظت کنند.
سوالات متداول
حداکثر وزن کلاه ایمنی چقدر است؟
طبق استانداردهای ایمنی، حداکثر وزن کلاه ایمنی نباید از 400 گرم بیشتر باشد. در محیط هایی که خطر سقوط اجسام سنگین وجود دارد، ممکن است از کلاه ایمنی های سنگین تر تا حدود 500 گرم استفاده شود.
کلاه ایمنی از چه موادی ساخته شده است؟
جنس کلاه ایمنی بر اساس کاربرد آن متفاوت است. جنس های رایج کلاه ایمنی پلیمر، آلومینیوم، فولادی، پلی کربنات، فایبر گلاس و… می باشد.