پارکینگ ها یکی از مکان های پرخطر از نظر آتش‌سوزی محسوب می شوند. رعایت دقیق مقررات و ضوابط آتش‌نشانی در پارکینگ ها می تواند به طور قابل توجهی از وقوع آتش‌سوزی جلوگیری کنند. برای جلوگیری از چنین اتفاقاتی، باید قوانین و استانداردهای ملی و بین‌المللی در این زمینه باید به دقت اجرا شوند. مهم ترین اقدامات در این زمینه عبارتند از: طراحی مناسب، استفاده از تجهیزات آتش‌نشانی، رعایت اصول ایمنی خودروها، آموزش کاربران و… .
الزامات و نکته های مهم در طراحی پارکینگ ها
در طراحی پارکینگ‌ها عوامل بسیار مهمی مانند تهویه مناسب، دسترسی آسان برای خودروها و تجهیزات آتش‌نشانی و استفاده از مواد مقاوم در برابر آتش نقش دارند. برخی از مهم ترین الزامات طراحی عبارتند از:
- تهویه مناسب: در پارکینگ های زیرزمینی و بسته، تهویه کافی برای جلوگیری از تجمع گازهای قابل اشتعال مانند بنزین و گازوئیل ضروری است. این کار با استفاده از سیستم‌های تهویه مکانیکی یا طبیعی انجام می‌شود.
- فاصله‌گذاری مناسب بین خودروها: در طراحی پارکینگ‌ها باید فضای کافی برای حرکت خودروها و جلوگیری از برخورد خودروها با یکدیگر و با دیوارها در نظر گرفته شود. این کار باعث می‌شود در صورت بروز حریق، خودروها به راحتی از محل خارج شوند.
- استفاده از مواد مقاوم در برابر آتش: در ساختمان‌سازی پارکینگ‌ها باید از مصالحی مانند بتن، فولاد و آجرهای مقاوم در برابر آتش استفاده شود تا از گسترش سریع حریق جلوگیری شود.
- وجود مسیرهای خروجی مناسب: برای جلوگیری از گیر افتادن افراد در صورت وقوع حریق، باید مسیرهای خروجی برای خودروها و افراد به طور واضح و قابل دسترس طراحی شوند.
تجهیزات آتش‌نشانی در پارکینگ
وجود تجهیزات آتش‌نشانی مناسب در پارکینگ ها یک امر کاملا ضروری محسوب می شود. این تجهیزات باید به گونه ای طراحی شوند که در صورت بروز آتش‌سوزی، عملیات اطفای حریق سریع و موثر انجام گیرد. موارد زیر از جمله مهم‌ترین تجهیزات آتش‌نشانی در پارکینگ‌ها می باشند:
- کپسول‌های آتش‌نشانی: باید در نقاط استراتژیک پارکینگ نصب شوند تا در صورت بروز آتش‌سوزی اولیه، قابل استفاده باشند.
- سیستم‌های اسپری آب (Sprinkler): در پارکینگ‌های بزرگ یا زیرزمینی باید از سیستم‌های اسپرینکلر برای اطفای حریق استفاده شود. این سیستم‌ها به طور خودکار در صورت تشخیص حرارت بالا فعال شده و آب را برای خاموش کردن آتش پاشش می‌کنند.
- سیستم‌های اعلام حریق: نصب سیستم‌های اعلام حریق مانند دتکتورهای دود و حرارت در پارکینگ‌ها موجب شناسایی زود هنگام حریق و جلوگیری از گسترش آن می‌شود.
رعایت اصول ایمنی خودروها در پارکینگ ها
رعایت اصول ایمنی هنگام نگهداری خودروها در پارکینگ ها نیز بسیار حائز اهمیت است. برخی از این اصول عبارتند از:
- عدم نگهداری مواد قابل اشتعال در خودرو
- نظارت بر وضعیت فنی خودروها
- عدم استفاده از سیگار و منابع گرمایی
بنابراین عدم رعایت ضوابط آتش‌نشانی خودرو ها نیزمی تواند منجر به وقوع حوادث مرگبار یا خسارات هنگفت شود. برای مثال در سال ۲۰۱۷ در یکی از برج های تجاری در شهر لکسمبورگ، آتش‌سوزی شدیدی در پارکینگ زیرزمینی رخ داد. علت آتش‌سوزی اتصال کوتاه در یکی از خودروها بود که منجر به انفجار باتری شد. در این حادثه، سیستم‌های اعلام حریق و تهویه به درستی عمل نکردند و آتش به سرعت در پارکینگ گسترش یافت. در نتیجه، خسارات مالی زیادی به برج وارد شد و تعداد زیادی از خودروها از بین رفتند. این حادثه نشان‌دهنده اهمیت سیستم‌های تهویه و تجهیزات آتش‌نشانی در پارکینگ‌ها است.
همچنین در سال ۱۳۹۸ در یکی از پارکینگ‌های زیرزمینی در تهران، به دلیل نقص فنی در یکی از خودروها، آتش‌سوزی رخ داد که در نهایت منجر به خسارات جانی و مالی شد. این حادثه نشان می‌دهد که نظارت بر وضعیت فنی خودروها و رعایت استانداردهای آتش‌نشانی در این گونه فضاها ضروری است.
استفاده از سیستم های اطفای حریق در پارکینگ
وجود سیستم‌های اطفا حریق در پارکینگ‌ها می‌تواند کمک شایانی به کنترل حریق در مراحل اولیه داشته باشد. این سیستم‌ها باید به گونه‌ای طراحی شوند که به محض تشخیص حریق، به صورت خودکار فعال شوند.
استاندارد های روشنایی پارکینگ
یکی از مهم ترین مسائل در مقررات و ضوابط آتش نشانی در پارکینگ ها روشنایی می باشد. استانداردهای روشنایی پارکینگ‌ها به منظور تضمین تردد ایمن و راحت افراد، به ویژه در شرایط اضطراری و هنگام بروز حادثه، بسیار حائز اهمیت هستند. برخی از اصول و استانداردهای کلی در این زمینه عبارتند از:
- سطح روشنایی کلی (Illuminance Level)
برای پارکینگ‌های عمومی، سطح روشنایی باید به حدی باشد که تردد افراد به‌طور ایمن و بدون مشکل انجام شود.
در ورودی‌ها، خروجی‌ها و نقاط حساس (مانند راهروها یا پله‌ها) باید این سطح روشنایی بیشتر باشد.
- پوشش یکنواخت روشنایی
روشنایی باید به‌طور یکنواخت در تمام فضاهای پارکینگ توزیع شود.
- نور اضطراری (Emergency Lighting)
پارکینگ ها باید سیستم نور اضطراری داشته باشند که در صورت قطع برق یا در هنگام بروز حادثه روشن شود.
- نورپردازی با رنگ مناسب
استفاده از نور سفید یا نورهای نزدیک به سفید (با دمای رنگ حدود 4000 کلوین) برای بهبود دید و کاهش خستگی چشم پیشنهاد می‌شود.
- نقاط خروجی و مسیرهای فرار
در اطراف مسیرهای خروج و مناطق استراتژیک باید از چراغ‌های راهنمای اضطراری استفاده شود که در شرایط حادثه مسیر خروج را مشخص کند.
- نصب مناسب چراغ‌ها
چراغ‌ها باید در ارتفاع مناسب نصب شوند و از تابش مستقیم به چشم افراد جلوگیری کنند. همچنین باید در برابر ضربه مقاوم باشند تا در شرایط بحرانی آسیب نبینند.
این استانداردها می‌توانند بسته به قوانین و مقررات محلی و نیازهای خاص هر پروژه تغییر کنند.
استفاده از مصالح مقاوم در برابر آتش در پارکینگ ها
در ساخت پارکینگ‌ها باید از مصالحی استفاده شود که در برابر حرارت بالا مقاوم باشند و در صورت وقوع آتش‌سوزی، دچار ذوب یا تخریب نشوند.
راه‌حل‌ها:
- استفاده از بتن‌های مقاوم در برابر آتش برای ساخت دیوارها و سقف‌ها.
- استفاده از پوشش‌های آتش‌نشانی برای محافظت از ساختارهای فلزی.
- طراحی سقف‌ها و دیوارها به نحوی که مقاومت در برابر آتش را به مدت طولانی حفظ کنند.
برای مثال در پارکینگ های زیرزمینی برخی از پروژه‌های ساختمانی در دبی، از مصالح مقاوم به حرارت مانند بتن پیش‌تنیده و پوشش‌های ویژه برای پوشاندن سازه‌های فولادی استفاده شده تا در صورت وقوع آتش‌سوزی، مقاومت سازه در برابر آتش حفظ شود.
وجود مسیرهای خروجی ایمن از پارکینگ
یکی از نکات اساسی در مورد مقررات و ضوابط آتش نشانی در پارکینگ ها، ایجاد مسیرهای خروجی مناسب برای خودروها و افراد است. در صورت وقوع آتش‌سوزی، باید راه‌هایی برای خروج سریع و بدون مانع افراد از پارکینگ فراهم باشد. به همین دلیل رعایت موارد زیر الزامی است:
- طراحی راه های خروجی با عرض مناسب برای عبور خودروها.
- وجود درب های ضد حریق برای جلوگیری از گسترش آتش.
- نصب علائم راهنما و روشنایی اضطراری برای کمک به خروج سریع افراد.
انواع سیستم اعلام حریق پارکینگ
سیستم اعلام حریق مجموعه‌ای از تجهیزات و فناوری‌هایی است که برای شناسایی، اعلام و کنترل آتش‌سوزی ساختمان‌ها طراحی شده است. این سیستم‌ها به طور کلی شامل حسگرها، آلارم‌ها، و دستگاه‌های هشداردهنده هستند که با شناسایی دود، حرارت یا گازهای ناشی از آتش‌سوزی، به افراد و مسئولان مربوطه هشدار می‌دهند.
دتکتور حرارتی
دتکتور حرارتی به وسیله حسگرهای دما عمل می‌کند. در این سیستم، اگر دمای محیط به حد مشخصی برسد (معمولاً بین ۵۰ تا ۶۰ درجه سانتی‌گراد)، سیستم فعال شده و هشدار می‌دهد. این نوع سیستم برای پارکینگ‌ها مناسب است چون افزایش دما در اثر آتش‌سوزی می‌تواند به سرعت شناسایی شود.
دتکتور دود
دتکتور دود از حسگرهای دود برای شناسایی آتش استفاده می‌کند. پارکینگ‌های بسته یا زیرزمینی که تهویه مناسبی ندارند، به شدت به این سیستم‌ها نیاز دارند.
سیستم اعلام حریق ترکیبی (دود و حرارت)
این سیستم‌ها ترکیبی از حسگرهای دود و حرارت هستند. این سیستم در پارکینگ‌ها به دلیل احتمال آتش‌سوزی‌های ناشی از دما و دود بسیار مفید است، زیرا هر دو عامل را به طور همزمان کنترل می‌کنند.
دتکتور گاز
انواع دتکتور گاز به شناسایی گازهای خطرناک مانند منوکسید کربن (CO) و دیگر گازهای سمی ناشی از آتش‌سوزی می‌پردازند.
سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر
در این سیستم ها، هر دستگاه یا حسگر دارای یک کد یا آدرس خاص است که در صورت بروز آتش‌سوزی، موقعیت دقیق مشکل را نشان می‌دهد. این نوع سیستم برای پارکینگ‌های بزرگ و پیچیده که نیاز به شناسایی دقیق محل آتش‌سوزی دارند، بسیار مفید است.
نکات مهم در انتخاب سیستم اعلام حریق برای پارکینگ
سیستم‌های اعلام حریق در پارکینگ‌ها نقش حیاتی در ایمنی افراد و وسایل نقلیه ایفا می‌کنند و باید مطابق با استانداردهای ایمنی و نیازهای خاص مکان نصب شوند. به نکات زیر توجه کنید.
- محیط‌های بسته و کم تهویه: پارکینگ‌های زیرزمینی یا بسته نیاز به سیستم‌های حسگر دود و گاز دارند.
- وجود گازهای سمی: استفاده از سیستم‌های شناسایی گازهای خطرناک مانند CO به ویژه در پارکینگ‌های زیرزمینی توصیه می‌شود.
- تعداد و نوع خودروها: بسته به تعداد خودروها و نوع آنها، سیستم‌ها باید به گونه‌ای انتخاب شوند که امکان تشخیص دقیق دود و حرارت را در صورت بروز آتش‌سوزی فراهم کنند.
انواع اطفا حریق پارکینگ
این سیستم‌ها به دو دسته عمده تقسیم می‌شوند: اطفای حریق دستی و اطفای حریق خودکار. در ادامه، ویژگی‌ها و انواع این دو سیستم را توضیح می‌دهیم.
اطفای حریق دستی پارکینگ
در سیستم‌های اطفای حریق دستی، اقدام برای خاموش کردن آتش به طور مستقیم توسط افراد صورت می‌گیرد. این نوع سیستم‌ها معمولاً در پارکینگ‌ها به عنوان یک اقدام پیشگیرانه یا در کنار سیستم‌های خودکار استفاده می‌شوند.
انواع سیستم‌های اطفای حریق دستی
- کپسول های آتش‌نشانی
- دستگاه های شلنگ آتش‌نشانی
- دستگاه‌های خاموش‌کننده دستی (Sprinkler portable)
سیستم اطفای حریق خودکار
سیستم‌های اطفای حریق خودکار به طور اتوماتیک به محض شناسایی آتش، به طور خودکار عمل می‌کنند و نیازی به دخالت دستی ندارند. این سیستم‌ها در پارکینگ‌ها برای کنترل و خاموش کردن آتش‌های اولیه و جلوگیری از گسترش آنها بسیار مهم هستند.
انواع سیستم‌های اطفای حریق خودکار
- سیستم‌های اسپرینکلر (Sprinkler Systems)
- سیستم‌های اطفای حریق گازی (Gaseous Fire Suppression Systems)
- سیستم‌های مه‌پاش (Water Mist Systems)
- سیستم‌های اطفای حریق پودر شیمیایی (Dry Chemical Fire Suppression
مقررات آتش نشانی برای پارکینگ های بسته
- مجهز به سیستم تهویه مکانیکی
- مجهز به سیستم‌های اعلام حریق اتوماتیک
- حداقل دو راه خروجی مناسب برای افراد و تجهیزات آتش‌نشانی پیش‌بینی شده باشد
- مسافت هر نقطه از پارکینگ تا درب خروجی نباید بیشتر از ۳۰ متر باشد.
- دسترس پذیری نیروهای آتش‌نشانی
مقررات آتش نشانی برای پارکینگ های نیمه باز
- سیستم تهویه ترکیبی (طبیعی و مکانیکی)
- سیستم‌های اعلام حریق اتوماتیک
- در این نوع پارکینگ‌ها نیز باید دو یا چند راه خروجی مناسب پیش‌بینی شود.
مقررات و ضوابط آتش نشانی در پارکینگ های عمیق
- استفاده از سیستم‌های اعلام حریق پیشرفته برای شناسایی سریع دود و حرارت در هر طبقه از پارکینگ ضروری است.
- این پارکینگ‌ها باید مجهز به سیستم‌های تهویه قوی‌تری باشند تا بتوانند دود و گازهای سمی را به‌سرعت تخلیه کنند.
- در طراحی این پارکینگ‌ها باید دسترسی آسان به تجهیزات آتش‌نشانی و راه‌های خروج برای تیم‌های امدادی فراهم شود.
- در پارکینگ‌های عمیق باید مسافت‌های استانداردی برای خروج ایمن افراد و خودروها در نظر گرفته شود.
مقررات آتش نشانی برای پارکینگ های مکانیزه مستقل
- نصب سیستم‌های اعلام حریق که به‌طور اتوماتیک وقوع حریق یا دود را شناسایی کرده و فوراً هشدار می‌دهند.
- سیستم‌های اعلام حریق باید تمام بخش‌های پارکینگ را پوشش دهند، شامل مکان‌های قرارگیری خودروها، مسیرهای جابه‌جایی، و فضای اطراف سیستم‌های مکانیزه.
- پارکینگ‌های مکانیزه باید به سیستم تهویه مکانیکی مجهز شوند که در صورت بروز آتش‌سوزی، دود و گازهای سمی را از داخل پارکینگ تخلیه کند. سیستم تهویه باید به‌گونه‌ای طراحی شود که در شرایط اضطراری، دود را از پارکینگ خارج کرده و به محیط بیرون هدایت کند.
- فن‌های تخلیه دود باید به طور خودکار و همزمان با اعلام حریق فعال شوند. این فن‌ها باید قدرت کافی برای تخلیه سریع دود و گازهای سمی را داشته باشند
- اگر پارکینگ چندین طبقه دارد، باید تهویه در هر طبقه به‌طور جداگانه پیش‌بینی شود تا اطمینان حاصل شود که در هر طبقه امکان تخلیه دود به‌طور مؤثر وجود دارد.
- برای امنیت بیشتر، در پارکینگ‌های مکانیزه باید حداقل دو راه خروجی از هر طبقه به‌طور واضح و بدون مانع پیش‌بینی شود. این راه‌ها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که افراد و خودروها در صورت بروز آتش‌سوزی یا هر حادثه دیگر، به‌راحتی قادر به خروج از پارکینگ باشند.
- تمامی راه‌های خروجی و مسیرهای دسترسی باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که نیروهای آتش‌نشانی و امدادی بتوانند به‌راحتی وارد پارکینگ شده و تجهیزات خود را به محل حادثه منتقل کنند.
- پارکینگ‌های مکانیزه باید به سیستم‌های اطفای حریق خودکار مانند اسپرینکلرها یا سیستم‌های اطفای حریق گازی (مانند CO₂ یا FM200 )مجهز شوند.
- تمامی فضاهای پارکینگ، از جمله بخش‌های مربوط به جابه‌جایی خودروها، ورودی‌ها، و سایر فضاها باید تحت پوشش سیستم‌های اطفای حریق قرار گیرند
- تمامی سیستم‌های مکانیزه باید دارای قابلیت‌های ایمنی خاص باشند تا در صورت بروز آتش‌سوزی یا خرابی سیستم، به‌طور خودکار خاموش شوند. این سیستم‌ها باید قادر به توقف خودکار در مواقع اضطراری باشند و هیچ‌گونه خطر اضافی برای افراد یا خودروها ایجاد نکنند.
- تمام کابل‌ها و اتصالات برق باید به‌طور ایمن و مقاوم در برابر آتش نصب شوند. این کابل‌ها باید در پوشش‌های مقاوم به آتش قرار گیرند تا از خطرات ناشی از اتصال برق و آتش‌سوزی جلوگیری شود.
- تمام کابل‌ها و اتصالات برق باید به‌طور ایمن و مقاوم در برابر آتش نصب شوند. این کابل‌ها باید در پوشش‌های مقاوم به آتش قرار گیرند تا از خطرات ناشی از اتصال برق و آتش‌سوزی جلوگیری شود.
مقررات آتش نشانی برای پارکینگ های مکانیزه ترکیبی
- در پارکینگ‌های مکانیزه ترکیبی، نصب سیستم‌های اعلام حریق خودکار الزامی است. این سیستم‌ها باید به‌طور مستقیم به مرکز کنترل سیستم آتش‌نشانی متصل شوند و در صورت شناسایی هرگونه دود یا حرارت بالا، به‌طور فوری هشدار دهند.
- سیستم باید به‌گونه‌ای طراحی شود که بتواند منبع دقیق آتش‌سوزی را شناسایی کرده و اطلاعات مربوطه را به‌طور دقیق به نیروهای امدادی منتقل کند.
- سیستم اعلام حریق باید تمام فضای پارکینگ، از جمله فضاهای جابه‌جایی خودروها، محوطه‌های ورودی و خروجی، و بخش‌های نگهداری خودروها را پوشش دهد.
- پارکینگ‌های مکانیزه ترکیبی باید مجهز به سیستم‌های تهویه مکانیکی باشند که در صورت بروز آتش‌سوزی به‌طور خودکار فعال شوند. این سیستم‌ها باید دود و گازهای سمی را از فضای بسته تخلیه کرده و از تجمع آنها جلوگیری کنند.
- استفاده از فن‌های تخلیه دود برای کنترل انتشار دود در فضاهای مختلف پارکینگ ضروری است. فن‌ها باید طوری طراحی شوند که در شرایط اضطراری و آتش‌سوزی به‌طور خودکار کار کنند و هوای آلوده را از پارکینگ خارج کنند.
- در پارکینگ‌های مکانیزه ترکیبی، سیستم‌های اسپرینکلر (آب‌پاش) باید در تمامی بخش‌ها نصب شوند. این سیستم‌ها در صورت شناسایی حرارت ناشی از آتش‌سوزی، به‌صورت خودکار فعال شده و حریق را مهار کنند.
- در کنار اسپرینکلرها، استفاده از سیستم‌های اطفای حریق گازی مانند CO₂ یا FM200 برای اطفای حریق در مناطق حساس یا بدون آب (مانند مناطق الکتریکی و مکانیزه) ضروری است. این سیستم‌ها باید در صورت وقوع آتش‌سوزی به‌طور خودکار فعال شده و حریق را از بین ببرند.
- پارکینگ‌های مکانیزه ترکیبی باید حداقل دو مسیر خروج اضطراری برای افراد فراهم کنند که این راه‌ها باید بدون مانع و به‌راحتی قابل دسترسی باشند.
- راه‌های خروج باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که برای نیروهای آتش‌نشانی و تجهیزات امدادی به‌راحتی قابل دسترسی باشند.
- علاوه بر راه‌های خروج برای افراد، راه‌های اضطراری برای خودروها نیز باید پیش‌بینی شود تا در صورت بروز حادثه، خودروها بتوانند بدون مشکل از پارکینگ خارج شوند.
مقررات آتش نشانی برای پارکینگ های مکانیزه پازلی
- پارکینگ‌های مکانیزه باید به سیستم‌های اعلام حریق خودکار مجهز شوند تا در صورت بروز آتش‌سوزی یا دود، سیستم هشدار فعال شود.
- سیستم تهویه باید به‌گونه‌ای طراحی شود که قادر به تخلیه دود و گازهای سمی در صورت بروز آتش‌سوزی باشد و این سیستم به‌طور خودکار در شرایط اضطراری فعال شود.
- باید سیستم‌های اطفای حریق اتوماتیک (اسپرینکلر) در پارکینگ‌های مکانیزه نصب شود که در صورت آتش‌سوزی به‌طور خودکار فعال شده و حریق را مهار کنند.
- برای تضمین ایمنی، باید حداقل دو راه خروج اضطراری در پارکینگ‌های مکانیزه پیش‌بینی شده و این راه‌ها باید به‌راحتی در دسترس باشند.
- نصب سیستم‌های برق اضطراری برای تأمین انرژی تجهیزات ایمنی در صورت قطع برق ضروری است.
- باید علائم و تابلوهای راهنمای خروج اضطراری و اعلام خطر در پارکینگ نصب شود تا در مواقع بحران، افراد بتوانند به‌راحتی راه‌های خروج را پیدا کنند.
رعایت مقررات و ضوابط آتش نشانی در پارکینگ ها و توجه به آنها می‌تواند از بروز حوادث ناگوار جلوگیری کرده و امنیت جانی و مالی ساکنان و استفاده‌کنندگان از پارکینگ‌ها را به میزان زیادی افزایش دهد. پس لطفا در این زمینه به هیچ وجه بر خلاف قوانین رفتار نکنید زیرا در غیر این صورت ممکن است اتفاق جبران نا پذیری اتفاق بیوفتد.